PARANIN YANSIZLIĞI
Paranın yansızlığı hipotezi, para arzında meydana gelen beklenmeyen ve sürekli bir değişimin uzun dönemde GSYİH üzerinde herhangi bir etkisi olmadığını ileri sürmektedir. Yani bu hipoteze göre para politikası kullanılarak ekonomideki reel değişkenler üzerinde etki yaratılamaz, dolayısıyla para politikaları etkin değildir. Diğer bir ifade ile paranın yansızlığı ilkesi (neutrality of money), makroekonomide, para arzındaki değişikliklerin uzun vadede reel ekonomik aktivite üzerinde etkisi olmadığını savunan bir teoridir. Bu ilke, klasik iktisatçılar ve neo-klasik iktisatçılar tarafından desteklenir ve para politikalarının uzun dönemde ekonominin gerçek çıktısını, işsizlik oranını veya üretkenliği değiştiremeyeceğini öne sürer.
Paranın Yansızlığı İlkesi, kısa ve uzun dönem olmak üzere iki farklı bağlamda ele alınabilir:
1.Kısa Dönem: Kısa dönemde para arzındaki değişiklikler, nominal fiyatlar, ücretler ve hatta reel ekonomik aktiviteler üzerinde etkili olabilir. Bu, "para şoku" gibi durumlarda, merkez bankalarının para politikası araçları kullanarak ekonomiyi teşvik edebileceği veya yavaşlatabileceği anlamına gelir. Kısa vadede fiyatlar ve ücretler "yapışkan" olabilir, bu da para arzındaki değişikliklerin reel ekonomi üzerinde etkiler yaratabileceğini gösterir.
2.Uzun Dönem: Uzun dönemde, para arzındaki değişikliklerin ekonomide sadece nominal etkiler yaratacağı, reel ekonomi üzerinde hiçbir etkisi olmayacağı düşünülür. Yani, para arzı artırıldığında veya azaltıldığında, uzun dönemde fiyatlar ve diğer nominal değişkenler (örneğin, ücretler) değişebilir, ancak gerçek çıktılar, işsizlik oranı veya üretkenlik gibi reel değişkenler etkilenmez.
Bu ilke, iktisat literatüründe farklı teorik ve ampirik tartışmalara konu olmuştur. Kısaca bunlara değinelim:
Klasik İktisat: Klasik iktisatçılar, para arzının uzun vadede yalnızca fiyatları etkilediğini ve reel ekonomi üzerinde bir etkisi olmadığını savunurlar. Bu, klasik dikotomi olarak da bilinir.
Paranın yansız nötr olması; para ağzında bir artış reel ekonomiyi ve üretimi etkilemez. Sadece fiyatlar genel seviyesinin artmasına neden olur. Diğer bir ifadeyle miktar teorisi para arzı ile fiyatlar genel seviyesi arasındaki oransal ilişkiyi gösterir. Buna klasik dikotomi denir. Paranın dolaşımı hızı sabittir.
Keynesyen İktisat: Keynesyen iktisatçılar, kısa vadede para arzındaki değişikliklerin ekonomik çıktılar üzerinde önemli etkileri olabileceğini öne sürerler. Keynesyen düşünce, özellikle ekonomik durgunluk veya resesyon dönemlerinde, para politikalarının ekonomik büyümeyi teşvik edebileceği fikrini destekler.
Monetarizm: Monetaristler, para arzının reel ekonomi üzerinde etkili olabileceğini kabul eder, ancak bu etkilerin uzun vadede ortadan kalkacağını savunurlar. Milton Friedman gibi monetaristler, para arzının istikrarlı ve kontrollü bir şekilde büyümesinin, ekonomik istikrarı sağlamak için önemli olduğunu belirtirler.
Sonuç olarak, paranın yansızlığı ilkesi, para politikası ve ekonomik büyüme konularında derin tartışmalara neden olur. Bu ilkenin doğruluğu, ekonomi politikası ve ekonomik bağlamda değişkenlik gösterebilir.
